47. Sayı

İÇİNDEKİLER
  •  ZARE ALİYEVNA YUSUPOVA - FIRAT SÖZERİ, 07
  • İSTANBUL’DAKİ KÜRT AMELEYE DAİR NOTLAR - YAŞAR TOLGA CORA, 08
  • SİİRT’TE TUZ TEKELİ: OSMANLI KÜRDİSTANI VE “İÇ SÖMÜRGECİLİK”? - UĞUR BAYRAKTAR, 16
  • KÖYLÜLER ‘SENYÖR’E KARŞI: ZOMİK KÖYÜ AHALİSİ İLE HAYDARANLI HÜSEYİN PAŞA’NIN ARAZİ DAVASI - MEHMET POLATEL, 22
  • ŞEYH SAİD İSYANI VE HACO AĞA’NIN ÖLÜMCÜL TEREDDÜDÜ - FIRAT AYDINKAYA, 28
  • TEK ŞAHSİYET, ÇOK İSİM AĞRI İSYANI LİDERİ İBRAHİM AĞA VE ADLARI - ROHAT ALAKOM, 34
  • KÜRDOLOG FYODOR ROSTOPÇİN - ANJELİKA O. POBEDONOSTSEVA KAYA, 40
  • 1808’DE GÜRCİSTAN’DA YAPILAN SÖZLÜK DERLEMESİ - UĞUR DURSUN ADSIZ, 46
  • CELÂL TEMEL İLE SÖYLEŞİ: 1916 KÜRD TEHCİRİ - SÖYLEŞİ: BAHOZ ŞAVATA, 54
  • KİTAPLAR ARASINDA: HAYMANA KÜRTLERİ - VAHAP COŞKUN, 60
BASIN METNİ

Editörden
Kürt Tarihi’nin 47. sayısındaki üç yazı ortak bir temayı paylaşıyor.  Uğur Bayraktar’ın “Siirt’te Tuz Tekeli”, Mehmet Polatel’in “Köylüler ‘Senyöre’ Karşı” ve Tolga Cora’nın “Kürt Ameleye Dair Notlar” yazıları Kürdistan ekonomisi meselesi etrafında dönüyor. Bayraktar’ın Tuz Tekeli’yle ilgili yazısı Osmanlı Devleti’nin Kürdistan’da yapılan tuz üretimini devlet tekeline alma girişimini iç sömürgecilik fikri etrafında değerlendiriyor. Polatel’in Köylüler Senyöre Karşı yazısı ise Zomik Köyü Ahalisiyle Haydaranlı Hüseyin Paşa arasındaki arazi davasının nasıl çok katmanlı bir çatışmanın konusu haline geldiğini, yerel ahaliden bölgesel güçlere çok sayıda aktörün nasıl devreye girdiğini gösteriyor. Cora’nın Kürt Ameleler hakkındaki yazısı da, biri 19. yüzyıl sonu diğeri 20. yüzyıl başına ait iki belge üzerinden İstanbul’daki Kürt emekçilerine dair canlı bir resim çiziyor. 
Ortak temayı paylaşan bu üç yazının haricindekilere gelince... Fırat Aydınkaya “Haco Ağa’nın Ölümcül Tereddüdü” yazısında hem Haco Ağa’nın Şeyh Sait Ayaklanması esnasındaki mütereddit tutumunun sebeplerini anlamaya çalışıyor hem de 19. yüzyıl Kürt isyanlarında köylülüğün rolüne dair yeni ve önemli sorular ortaya atıyor. Rohat Alakom’un yazısı da bir başka meşhur ağa üzerine. Alakom’un yazısı Ağrı Ayaklanmasının meşhur siması İbrahim Ağa’nın (Biroyê Heskê Têlî) farklı kaynaklarda farklı adlarla anılmasının peşine düşüyor. 
Anjelika O. Pobedonostseva Kaya’nın Fırat Sözeri tarafında çevrilen yazısı şarkiyatçı ve Kürdolog Fyodor Rostopçin hakkında. Şerefname’nin Rusça’ya çevirisini üstlenen ve bir Kürt Sorunu bibliyografyası da hazırlayan Rostopçin pek çok meslektaşı gibi dönemin Sovyet rejiminin kurbanı olmaktan kurtulamamış. Uğur Dursun Adsız da dilbilimci Julius Klaprot’nun 1823 yılında Paris’te Almanca basılan Asya Dilleri” çalışması üzerine yazdı. Klaprot’nun çalışması az sayıda Kürtçe kelimenin Almanca karşılıklarını içeren küçük bir sözlüğe de yer vermesi açısından önemli. Vahap Coşkun geçen sayıdaki dosya konumuza devam niteliği taşıyan bir kitap incelemesiyle bu sayıya katkıda bulundu. Coşkun, Georges Perrot’nun meşhur Haymana Kürtleri çalışmasını inceliyor. 
47. sayıda bir de söyleşi yer alıyor. Malum 1. Dünya Savaşı’nın Osmanlı Kürdistanı’nda nasıl tecrübe edildiği az bilinen bir konu. Bahoz Şavata Celâl Temel’le İsmail Beşikçi Vakfı Yayınlarından 2019 yılında çıkan I. Dünya Savaşı yıllarında 1916 KÜRD TEHCİRİ ve İttihat-Terakki’nin İskân ve Nüfus Politikaları (1913-1918) başlıklı kitabıyla ilgili bir söyleşi gerçekleştirdi. 
Kürt dilbilimine büyük katkılar yapmış Ezidi Kürtlerinden Zare Yusupova Şubat ayında hayatını kaybetti. Fırat Sözeri’nin yazısıyla uğurluyoruz.
48. sayıda buluşmak üzere...

MESUT YEĞEN
 

47. SAYIMIZDA YAYINLANAN YAZILAR
Vahap Coşkun
KİTAPLAR ARASINDA HAYMANA KÜRTLERİ
KİTAPLAR ARASINDA HAYMANA KÜRTLERİ
Fransız arkeolog George Perrot, 1861 yılında ülkesinin eğitim bakanlığı adına bir doktor ve bir mimar arkadaşıyla birlikte, bilimsel ve edebi araştırmalar yapmak üzere Yunanistan’a ve Küçük Asya’ya (bugünkü Batı ve Orta Anadolu’ya) gider. Perrot’un başkanlık ettiği heyet çalışmaları için Ankara ...
devamını oku >
Celâl Temel ile söyleşi: 1916 Kürd Tehciri
Söyleşi: Bahoz Şavata Bahoz Şavata, Celâl Temel’le İsmail Beşikçi Vakfı Yayınlarından 2019 yılında çıkan I. Dünya Savaşı yıllarında 1916 Kürd Tehciri ve İttihat-Terakki’nin İskân ve Nüfus Politikaları (1913-1918) ...
devamını oku >
Uğur Dursun Adsız
1808’de Gürcistan’da Yapılan Sözlük Derlemesi
1808’de Gürcistan’da Yapılan Sözlük Derlemesi
Julius Klaprot tarafından 1823 yılında Paris’te Almanca basılan ve 443 sayfadan oluşan Asia Polyglotta/ Asya Dilleri adlı eserde birçok Asya dilinin yanında Kürtçeye de yer verilmiş ve küçük bir sözlük derlemesi oluşturmuştur. Dönemin güçlü ailelerinden Merian Ailesi üyesi ve Rusya Devlet Danışmanı ...
devamını oku >
Anjelıka O. Pobedonostseva Kaya
Devrimin Hizmetindeki Bilim: Kürdolog Fyodor Rostopçin
Devrimin Hizmetindeki Bilim: Kürdolog Fyodor Rostopçin
Çeviri: Fırat Sözeri Sovyet devletinin gelişiminin erken tarihi farklı siyasi emeller arasındaki bir çatışma tarihiydi. Bu emeller kendini iki esas mesele üzerinden açığa vurmaktaydı. Birincisi, Sovyet devletinin varlığının ilk birkaç on yılında SSCB içinde ve dışındaki kimi siyasi ...
devamını oku >
Rohat Alakom
Tek Şahsiyet, Çok İsim Ağrı İsyanı Lideri İbrahim Ağa ve Adları
Tek Şahsiyet, Çok İsim Ağrı İsyanı Lideri İbrahim Ağa ve Adları
Kürtçede daha ziyade Biroyê Heskê Têlî olarak bilinen İbrahim Ağa’nın ölümünün 90. yıldönümü münasebetiyle kaleme aldığım yazı, yeni bazı bilgi kırıntıları ışığında bu Kürt şahsiyetini tanıtmayı amaçlıyor.1 1931 yılında İran’da Makü yöresinde öldürülen Ağrı İsyanı’nın bu ...
devamını oku >
Fırat Aydınkaya
Şeyh Said İsyanı ve Haco Ağa’nın Ölümcül Tereddüdü
Şeyh Said İsyanı ve Haco Ağa’nın Ölümcül Tereddüdü
Epey bir süredir Kürdistan tarihini yeni bir perspektifle okumaya çalışıyorum. Bu yeni okumalarımın içinde, bir tarihçilik biçimi olarak hain ya da kahraman kategorisine başvurmanın fayda getirmediğine inanıyorum. Nitekim Guha’nın bize yetkinlikle gösterdiği üzere ezilen bir halkın tarihi, kahramanlık ya ...
devamını oku >
Mehmet Polatel
Köylüler ‘Senyör’e Karşı: Zomik Köyü Ahalisi ile Haydaranlı Hüseyin Paşa’nın Arazi Davası
Köylüler ‘Senyör’e Karşı: Zomik Köyü Ahalisi ile Haydaranlı Hüseyin Paşa’nın Arazi Davası
On dokuzuncu yüzyılın ortasından 20. yüzyılın son çeyreğine kadar olan dönemde, Anadolu kırsalında gündelik hayatı belirleyen en önemli hususlardan biri arazi ihtilaflarıydı. Mahkemelere yansıyan hukuki ihtilafların pek çoğunda bir arazi meselesi vardı. Pek çok cinayetin ve kan davasının ardında yatan ...
devamını oku >
Uğur Bayraktar
Siirt’te Tuz Tekeli: Osmanlı Kürdistanı ve “İç Sömürgecilik”?
Siirt’te Tuz Tekeli: Osmanlı Kürdistanı ve “İç Sömürgecilik”?
Osmanlı devletinin 19. yüzyılda “Kürdistan fütuhatı” olarak andığı mîrlerin tasfiyesiyle gerçekleşen süreç sıklıkla siyasi veçhelerle ele alınmış bir olgu. Ahmet Kardam’ın Osmanlı devletinin “merkezileşme” siyasetinin iktisadi bir veçhesi olarak Kürt mîrlerinden Nurullah Bey’in Hakkari’deki ...
devamını oku >
Yaşar Tolga Cora
İstanbul’daki Kürt Ameleye Dair Notlar
İstanbul’daki Kürt Ameleye Dair Notlar
İstanbul’daki Kürt işçiler hakkındaki bilgimiz ne yazık ki parçalıdır. Bu parçalı olma zamansaldır, yani çeşitli anlara odaklanır. Mesela belgelerin de çokluğundan ötürü 1826’da yeniçeriliğin kaldırılmasının hemen sonrası ya da 1896 Ermeni karşıtı şiddetten sonra hamallar, 1918 sonrası Kürt ...
devamını oku >
Fırat Sözeri
Zare Aliyevna Yusupova
Zare Aliyevna Yusupova
Sovyet Kürdoloji ekolünün önemli temsilcilerinden Zare Aliyevna Yusupova, namıdiğer Zare Elî yakalandığı hastalık sonucu 3 Şubat 2022 tarihinde, 88 yaşında St. Petersburg’da hayatını kaybetti. Doğu Elyazmaları Enstitüsü danışman akademisyenlerinden ve Filoloji doktoru olan ünlü Kürdolog bilimsel çalışmalarının ...
devamını oku >